Нийгмийн идэвхтэн, зохиолч Ч.Ганжавхлангийн “Хол биш” номын хоёр дахь цуврал болох “Хол биш-2” уншигчдын хүртээл боллоо. Тэрээр энэ удаагийн номоо “Монголоо хайсан бяцхан тэмдэглэл” хэмээн тодорхойлжээ.
Ч.Ганжавхлан уг бүтээлдээ Хятад улсад дөрвөн удаа зорчиж, Өвөр Монгол, Дээд Монгол, Юньнаны монголчуудтай уулзсан аяллын тэмдэглэлүүдээ багтаасан бөгөөд эдгээр уулзалтаас олж мэдэрсэн, танин мэдсэн зүйлс нь түүнийг өөрийгөө ч, эх орноо ч дахин шинээр харахад хүргэсэн байна. Тэрбээр энэ номыг өнөөдрийн залуу үедээ зориулж, өөрийн мэдээгүй олон зүйлийг тэд ч бас мэдээсэй гэж хүссэнээ онцолсон.
Номын бүтэц, агуулга
“Хол биш-2” нь дараах тэмдэглэлүүдээс бүрджээ:
- “Аяа, ахан дүүс хол биш”
- “Зүгээр л нисээд оччихсон хөх хот буюу…”
- “Хоёр хонь, нэг ямаа – Хөлөнбуйрын Мэргэл гол”
- “Арван хоёр жилийн дараа”
- “Чөтгөрийн улаан жимсийг нүдээр үзсэн нь”
- “Уулан дээрх аз жаргал ба хөдөөний хүмүүс”
- “Аравхан минутын зайд байсан элэг нэгт монголчууд минь”
Эдгээр тэмдэглэл нь газар орны байдал, хүмүүстэй хийсэн уулзалт, амьдралын тухай сэтгэлгээ, үндэс угсаа, дурсамж, монгол хүний мөн чанарыг илэрхийлсэн гүн утгатай өгүүлэмжээр дүүрэн.
Онцлох ишлэл
“Хүний зовж жаргах гэдэг түүнийг яаж харж байгаагаас хамгийн их хамааралтай юм шиг. Харин аливаа сайн, мууг яаж хүлээж авахыг хэрвээ хүсвэл бид шийдэж чадна.”
(Аяа, ахан дүүс хол биш)
“Хамтдаа бүтээсэн дурсамж үүрд мөнх залуугаараа, бидний сэтгэлд уран зураг шиг орших юм.”
(Хэзээ ч дахиад)
Хоёр ном, нэг санаа
“Хол биш” цувралын онцлог нь хувь хүний аялал, сэтгэлгээний эрэл, ахан дүүсийн холбоог уянгын өнгө аяс, бодролоор дамжуулан хүргэж байгаа явдал юм. Зохиогчийн аялсан газрын дотоод уур амьсгал, тэндэх монголчуудын амьдрал, сэтгэлгээ, харилцаа, зөрчил бүхэн номын хуудсуудаар дамжин уншигчдад хүрнэ.
